Όταν βρεθείς στην Πάρο, μην παραλείψεις να επισκεφτείς τα πανέμορφα πεδινά χωριά της. Το πιο σημαντικό από αυτά είναι οι Λεύκες, οι οποίες παλαιότερα αποτέλεσαν και πρωτεύουσά της. Είναι χτισμένες ανάμεσα στους πρόποδες του βουνού Στρούμπουλας και προσφέρουν καταπληκτική θέα στη Θάλασσα. Ιδιαίτερα αξιόλογα χωριά είναι και ο Πρόδρομος, τα Μάρμαρα και η Μάρπησσα.
Η Παροικιά αποτελεί την πρωτεύουσα του νησιού της Πάρου. Εκεί βρίσκεται και το περίφημο Ενετικό Κάστρο του 13ου αιώνα, τοποθετημένο στη θέση της Αρχαίας Ακρόπολης του νησιού. Γύρω από το κάστρο αναπτύχθηκε ένας μεσαιωνικός οικισμός, το «ξώπυργο».
Η Νάουσα της Πάρου είναι η δεύτερη σε πληθυσμό κωμόπολη του νησιού. Στα δυτικάτου κόλπου της, ακριβώς πάνω από την περίφημες Κολυμπήθρες, αναπτύχθηκε ο πιο σημαντικός οικισμός της Πάρου κατά τα μυκηναϊκά χρόνια. Σήμερα, στον αρχαιολογικό χώρο διασώζονται τα τείχη του.
Μνημείο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς με ιστορία 3200 ετών, αποτελεί το διαχρονικό αποτύπωμα της Πάρου σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο λυχνίτης, το περίφημο παριανό μάρμαρο, αποτέλεσε το υλικό για πολλά έργα γλυπτικής και αρχαίων ναών.
Χτισμένο το 1960, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μουσεία του είδους του σε ολόκληρη τη χώρα. Περιέχει αρχαία εκθέματα από τη νεολιθική έως τη Ρωμαϊκή εποχή, από την Πάρο και την Αντίπαρο. Ανάμεσά τους, η Νίκη της Πάρου, κυκλαδικά εδώλια και ψηφιδωτά, η αρχαϊκή μαρμάρινη Γοργώ.
Έξω από την Παροικιά βρίσκεται ένας μοναδικός βιότοπος που φιλοξενεί πεταλούδες του είδους Jersey Tiger Moth. Η κοιλάδα είναι καταπράσινη, διαθέτοντας πυκνή βλάστηση από κυπαρίσσια, πλατάνια, αγριελιές και μία πηγή με νερό.
Πρόκειται για ένα θεματικό πάρκο που εκτείνεται σε μια χερσόνησο 800 στρεμμάτων. Πρωτοπόρο στο είδος του, αποτελεί σημαντικό πόλο έλξης επισκεπτών και φυσιολατρών. Λειτουργεί για την προστασία και την ανάδειξη της χερσονήσου του Αϊ Γιάννη-Δέτη.
Δημιουργήθηκε από τον καλλιτέχνης Νίκο Περαντινό, όταν επέστρεψε πίσω στην Πάρο από το Παρίσι. Σήμερα φιλοξενεί εργαστήρια γλυπτικής – πλαστικής – μεταλλοτεχνίας – χαλκοπλαστικής – μαρμαρολατήπας και μαρμαρογλυπτικής.
Σημαντικό μνημείο του νησιού που βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου στη βόρεια πλευρά της Παροικίας, με θεά το ιερό νησί της Δήλου! Εδώ, έχουν εντοπιστεί πολύ σημαντικά ειδώλια και γλυπτά, όπως μαρμάρινο άγαλμα της Αρτέμιδος, που εκτίθεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Πάρου.
Σε κοντινή απόσταση από το κεντρικό λιμάνι της Παροικίας διασώζεται ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία του είδους. Χρονολογείται από το τέλος του 8ου π.Χ. μέχρι τον 3ο μ.Χ. αιώνα. Οι επισκέπτες του αρχαιολογικού χώρου έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά ευρήματα και πλούσιο φωτιογραφικό υλικό σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο.
Πρόκειται για ένα πανέμορφο γυναικείο μοναστήρι τοποθετημένο πάνω σε ύψωμα με μοναδική θέα. Εκεί βρίσκονται ο τάφος και τα λείψανα του Αγίου Αρσενίου. Ο ναός εορτάζει με 2 πανηγύρεις, η πρώτη στις 31 Ιανουαρίου και η δεύτερη στις 18 Αυγούστου.
Το 1207, η Πάρος πέρασε στην κατοχή των Ενετών και αποτέλεσε μέλος του δουκάτου του Αιγαίου, που ίδρυσε ο Μάρκος Σανούδος.Οι κάτοικοι του νησιού δουλεύουν στα χωράφια σαν δουλοπάροικοι ενώ εξακολουθούν να ταλαιπωρούνται από πειρατικές επιδρομές και λεηλασίες.Η Νάουσα γίνεται βάση πειρατών. Την περίοδο της Ενετοκρατίας κτίζεται το κάστρο της Παροικιάς, της Νάουσας και του Κέφαλου (Μάρπησσα). Από το 1389 μέχρι και το 1537 περνά στην κατοχή της Φραγκικής δυναστείας των Σωμαρίπων, οι οποίοι ανέδειξαν την Πάρο σε εμπορικό κέντρο.
Η Πάρος κατοικείται από την 4η χιλιετία π.Χ. και γνώρισε περιόδους μεγάλης οικονομικής και καλλιτεχνικής ακμής, αλλά και περιόδους λεηλασιών, έντονης βίας, παρακμής και αφάνειας.
Το ιστορικό τοπίο της Πάρου γίνεται πιο ξεκάθαρο από την εποχή του χαλκού, μετά την ανακάλυψη των τριών μεγάλων πολιτισμών, του κυκλαδικού, του μινωικού και του μυκηναϊκού. Στις περιοχές, Γλυφά, Δρυός, Κάμπος, Κουκουναριές, Πλαστήρας, Φάραγγας, διασώζονται ίχνη κυκλαδικών οικισμών.
